Profesor Stanisław Dobrzycki

 Stanisław Dobrzycki

(1875-1931)

30 marca 1875 r. w rodzinie organisty Marcina i Heleny z d. Junosza-Podoskiej
rodzi się w Krzęcinie najsławniejszy krzęcinianin Stanisław Dobrzycki,
historyk literatury, profesor i rektor Uniwersytetu Poznańskiego, slawista.

Tytuł jego pracy doktorskiej obronionej na Uniwersytecie Jagiellońskim w 1898r

O mowie ludowej we wsi Krzęcinie

Marcin Dobrzycki
z żoną Heleną ok. 1912

 Marcin Dobrzycki został ściągnięty do Krzęcina około r. 1870 przez  ówczesnego proboszcza, ks. Piotra Cieślaka; wcześniej zaś gry na organach nauczył go Walenty Krawczyński, organista w Skrzydlnej. Nim to nastąpiło, Marcin Dobrzycki był szewcem. Matka Stanisława Dobrzyckiego – Helena z domu Podoska (bądź Junosza-Podoska, jak na jej nagrobku w Krzęcinie) być może pochodziła z podupadłej gałęzi wielkiego rodu Junosza-Podoskich, szczycącego się krzesłami w senacie, ale była córką bardzo skromnego urzędnika skarbowego, wcześniej, około r. 1839 zatrudnionego w straży granicznej, mającego jednak pewne rodowe aspiracje. Stąd rodzice Heleny nie chcieli się zgodzić na jej małżeństwo z Marcinem Dobrzyckim, więc uciekła z domu dla połączenia się z nim. Mezalians ten sfinalizowany był ślubem dnia 25 listopada 1867, wcześniej jednak Marcinowi i Helenie urodziła się córka Anna Aniela (8.07. 1863 – 4.11.1 941), uznana po ślubie za Dobrzycką.

Stanisław Dobrzycki był jednym z dziesięciorga dzieci Marcina i Heleny (czwórka zmarła we wczesnym dzieciństwie), ostatecznie miał 5 sióstr. Nauki początkowe pobierał Stanisław w krzęcińskiej szkole ludowej, zaś od chwili wstąpienia do krakowskiego Gimnazjum św. Anny (obecnie Nowodworskiego) w r. 1885 był zdany na własne siły, a nawet wspomagał rodzinę. W 1887 r. udzielał lekcji za 22 złote miesięcznie. Dobrzycki w klasach V, VII i VIII otrzymywał stypendium z fundacji Kazimierza Prus Petryczyna. W r. 1889 z jego stypendium matka kupiła krowę za 45 złr. i wypłaciła długi, a za następną ratę wykupiła z kary, co było pozastawiane. Najstarsza siostra Anna była przez wiele lat nauczycielką w Lasku k. Nowego Targu. W wieku 12 lat pisał do niej: „Gdy ja zostanę księdzem, to Ty będziesz u mnie za Gospodynią”. Po ukończeniu gimnazjum św. Anny w Krakowie zdaje maturę 29 maja 1893 „z odznaczeniem” na stopień celujący. Przez rok studiuje jeszcze filologię słowiańską na uniwersytecie w Pradze m. in. u profesora Masaryka. Później filologię na Uniwersytecie Jagiellońskim (1893-1897), m.in. pod kierunkiem Jana Baudouina de Courtenay (opiekuna pracy doktorskiej) i Stanisława Tarnowskiego. Pisze pracę doktorską O mowie ludowej we wsi Krzęcinie, broni ją w lipcu 1898 roku.

Od 1 października 1898 do 30 września 1899 odbywa służbę wojskową w Grazu i Zagrzebiu. Później, w latach 1900-1901 pracuje jako nauczyciel języka polskiego w Rzeszowie, Krakowie i Bochni.  W roku 1901 bez zgody władz porzuca pracę w Bochni, wyjeżdża do Szwajcarii i pod koniec października 1901 zostaje profesorem nadzwyczajnym oraz kierownikiem katedry Języków i Literatur Słowiańskich na katolickim uniwersytecie we Fryburgu. Fryburg był wtedy osobliwą oazą polskości. Według S. Bełzy w ”Echach Szwajcarii”  we Fryburgu Dobrzycki był profesorem zachęcającym wymownymi słowami młodzież polską, by oddalona od ojczyzny, uczyła się ją kochać i wiernie jej służyć, znając i czcząc to, co chwałę jej przeszłości szczepiąc w ich duszach – przyszłości lepszej rokowało nadzieje. Wykłady prowadził po francusku, później wywalczył prawo do głoszenia wykładów polonistycznych w języku polskim. 75% wykładów poświęcił tam literaturze polskiej.

St.Dobrzycki z rodziną
we Fryburgu

 W dniu 9 kwietnia 1904 roku żeni się w Warszawie ze studiującą na  Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu we Fryburgu Marcjanną Seweryną Świerczewską (*8.01.1882 r. w Krakowie – +24.05.1961 r. w Poznaniu), córką Teofila Świerczewskiego (1829-1885) uczestnika powstania wielkopolskiego w r. 1848 i wojny krymskiej, sybirskiego zesłańca z r. 1863 oraz Marcjanny z Kuborowiczów (1842-1892).

 W 1906 Stanisław otrzymuje tytuł profesora zwyczajnego. W roku akademickim 1911/12 pełni funkcję dziekana Wydziału Filologicznego.

St.Dobrzycki Rektor Wszechnicy Piastowskiej

Podczas pierwszej wojny światowej działa aktywnie w Polskim Archiwum Wojennym (siedziba mieściła się w jego mieszkaniu prywatnym). W 1919 wraca do Polski i zostaje profesorem nowo powstającego Uniwersytetu Poznańskiego gdzie kieruje I Katedrą Historii Literatury Polskiej. Wykłada historię literatury staropolskiej. W latach 1920–21 jest dziekanem Wydz. Filozoficznego, a w roku akademickim 1924/25 pełni funkcję rektora Uniwersytetu. Zasłużył się w organizacji Powszechnych Wykładów Uniwersyteckich. Po wybraniu na stanowisko rektora stwierdził: „…dla człowieka poświęcającego się nauce, dla profesora uniwersytetu nie ma, nie może być godności i milszej i świetniejszej, jak godność rektora…”. Za jego kadencji odbyły się wielkie uroczystości związane z nadaniem doktoratu honoris causa Ignacemu Paderewskiemu.  W 1925 zostaje wybranym na przedstawiciela uniwersytetów europejskich na obchodach półwiecza Instytutu Katolickiego w Paryżu i odznaczony Krzyżem Kawalerskim francuskiej Legii Honorowej, zaś w 1926 roku zostaje wybrany na członka-korespondenta PAU.